​Hòa trong không khí hướng đến kỷ niệm 44 năm ngày giải phóng hoàn toàn miền Nam thống nhất đất nước (30/4/1975-30/4/2019). Nhân dân cả nước nói chung, nhân dân Nhơn Trạch nói riêng, đặc biệt là thế hệ trẻ đang cùng nhau ôn lại những năm tháng đấu tranh gian khổ và anh dũng của nhân dân Việt Nam để thực hiện khát vọng thiêng liêng của mình là được sống trong một đất nước hòa bình, thống nhất, độc lập, tự do, hạnh phúc. Một trong những hoạt động ý nghĩa đó là thăm lại những căn cứ địa cách mạng năm xưa…

Căn cứ địa cách mạng 

Huyện Nhơn Trạch là mảnh đất anh hùng – nơi từng diễn ra những trận chiến đấu đi vào lịch sử. Trong đó, Di tích Địa đạo Nhơn Trạch là mọt trong những căn cứ địa cách mạng, nơi diễn ra những trận chiến đấu ác liệt của nhân dân ta với giặc ngoại xâm trong suốt những năm kháng chiến chống giặc Mỹ xâm lược. Địa đạo Nhơn Trạch nằm dưới lòng đất ở độ sâu từ 5m - 7m; độ dày đất trên nóc từ 3m - 5m; có kích thước cao từ 1,6m - 1,8m, rộng từ 1m - 1,2m, tùy từng đoạn, có chỗ phải bò mới qua được. Đây là độ cao và rộng rất phù hợp cho sự di chuyển của người Việt Nam nhưng lại bất lợi đối với bọn Mỹ. Đường địa đạo được bố trí dạng zích zắc. Từ đường xương sống có nhiều ngách rẽ sang hai bên. Ở điểm chính giữa mỗi đoạn địa đạo có ngách lên mặt đất và có lỗ thông hơi hình phễu. Trong đường địa đạo có một số ngăn bí mật, có nắp bằng gỗ, ngoài ngụy trang bằng đất đậy kín, độ dày của ngăn là 1m. Ở giữa vách ngăn được khoét 1 lỗ tròn có đường kính vừa đủ 1 người chui qua với mục đích hạn chế thiệt hại khi bị địch phát hiện, tấn công vào địa đạo. Nếu bị phát hiện ta chỉ việc lấp lại lỗ ở vách ngăn bí mật, sau đó chuyển qua ngách địa đạo khác để tiếp tục chiến đấu và bảo toàn lực lượng. Trong thời gian từ tháng 5/1962 đến cuối năm 1963, đội đào địa đạo vừa làm nhiệm vụ canh phòng bọn biệt kích, thám báo, vừa chiến đấu, vừa vận chuyển lương thực, đội đã đào được 1,5km đường địa đạo. Địa đạo có khả năng chứa được từ 300 đến 500 người. Từ cuối năm 1963, việc đào địa đạo được tạm ngưng để làm lán trại cho cơ quan Huyện ủy làm việc trên mặt đất. Địa đạo được hình thành là do trí tuệ, mồ hôi, công sức và cả xương máu của quân và dân Nhơn Trạch. Đây là căn cứ huyện ủy Nhơn Trạch làm việc và chỉ đạo tấn công địch trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Địa đạo Nhơn Trạch nói lên tinh thần chiến đấu và ý chí quyết thắng của quân và dân Nhơn Trạch. Căn cứ cách mạng bám sâu vào lòng đất và cũng bám sâu vào lòng mỗi người dân Nhơn Trạch, Đồng Nai. Tại đây, quân và dân huyện Nhơn Trạch đã làm nên nhiều chiến công thần kỳ được sử sách ghi nhận. 

Mốc son lịch sử chói lọi

Căn cứ Huyện ủy Nhơn Trạch (Địa đạo Nhơn Trạch) đã nhiều lần phải đương đầu với các trận càn lớn nhỏ của Mỹ, Ngụy. Trong đó, tiêu biểu nhất là trận đánh Mỹ kéo dài một tuần lễ từ 27/01/1966 đến 02/02/1966. Đầu tháng 12/1965, mặc dù Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam ra thông báo tạm ngưng tiếng súng để nhân dân ăn tết cổ truyền và đã được địch chấp thuận nhưng ngày 17/12/1965, một đại đội Ngụy từ Phú Hội hành quân qua khu rừng Lòng Chảo đã phát hiện ra hệ thống hàng rào kẽm, lán trại của ta. Đúng 6h sáng ngày mồng 7 tết (tức 27/1/1966), lữ đoàn 199 của Mỹ chia làm 6 mũi (mỗi mũi từ 10 đến 12 tên lính) được trang bị vũ khí hiện đại từng đợt đánh vào mặt hướng Tây – Tây Bắc, hai chiếc xe tăng dẫn đầu bò vào gần căn cứ, ta cho nổ 08 trái DH làm 2 xe tăng địch bốc cháy tại chỗ. Một tên lính ngụy dẫn đường cho một cánh quân Mỹ theo đường mòn tiến vào căn cứ của ta, tên ngụy mở cửa cổng hàng rào liền bị đồng chí Chín Ẩn nổ phát súng đầu tiên, tên này gục chết tại chỗ. Bọn lính Mỹ thấy vậy tràn lên liền bị quân ta đồng loạt nổ súng làm nhiều tên chết và bị thương. Sau đó, cứ khoảng 10 đến 20 phút bọn Mỹ lại tổ chức làm 6 mũi tấn công vào căn cứ của ta nhưng đều bị thất bại, bọn Mỹ phải tháo lui, đóng quân cách căn cứ của ta vài trăm mét chờ đến ngày hôm sau tiếp tục tiến đánh căn cứ. Trận càn của Mỹ sang ngày thứ 2, thứ 3, mới 5h sáng, Mỹ tăng cường lực lượng kéo quân vào căn cứ. Chúng vẫn chia thành 6 mũi dàn hàng ngang dùng súng M72, M79 bắn phá chông và hàng rào kẽm gai để mở đường cho bộ binh tràn vào căn cứ nhưng vì hàng rào kẽm gai của ta quá kiên cố không sao vào được, chúng lúng túng co cụm lại nên đã tạo điều kiện cho quân ta nổ súng tiêu diệt. Kết quả trận chống càn, ta đã tiêu diệt được 167 tên Mỹ và làm nhiều tên khác bị thương, 6 trực thăng bị bắn rơi, 5 xe tăng bị bắn cháy... Đó là một mốc son lịch sử chói lọi khẳng định tinh thần anh dũng chiến đấu của những chiến sỹ năm xưa. Song song với những mất mát hy sinh, những chiến công vang dội ấy mãi mãi là niềm tự hào của quân và dân Nhơn Trạch, đặc biệt là đối với thế hệ trẻ ngày nay.

Di tích Địa đạo - Địa chỉ đỏ về nguồn giáo dục thế hệ trẻ hôm nay và mai sau

Ngày nay Địa danh Di tích Địa đạo Nhơn Trạch đã trở thành “địa chỉ đỏ” về nguồn cho hàng vạn lượt du khách mỗi năm, đặc biệt là thế hệ trẻ...Về thăm Di tích địa đạo hôm nay, khi được tận mắt chứng kiến những dấu tích còn sót lại tại căn cứ cách mạng, cùng những hiện vật và hình ảnh về những trận chiến ác liệt của quân và dân Nhơn Trạch với quân thù năm xưa…Ai ai cũng bày tỏ niềm xúc động, tri ân về những người con anh hùng đã ngã xuống vì độc lập, tự do của Tổ quốc tại nơi này. 

Đoàn sinh viên trường Đại học Lạc Hồng tham quan đường địa đạo dưới lòng đất tại Di tích Địa đạo Nhơn Trạch

Em Đỗ Cẩm Ly – học sinh trường THPT Phước Thiền xúc động chia sẻ: “Bản thân em đã đến đây rất nhiều lần, khi thì đi cùng trường, khi thì đi cùng gia đình nhưng lần nào em cũng không khỏi xúc động khi được thuyết minh viên giới thiệu và tái hiện lại cho chúng em hình ảnh những người chiến sĩ tiêu biểu, đáng khâm phục như: Hình ảnh ông Hai Thông giàu lòng yêu nước, tham gia hoạt động cách mạng lúc mới 12 tuổi và ông chính là người triển khai và tổ chức việc đào địa đạo. Hình ảnh ông Mười Tâm gan dạ dũng cảm làm đội trưởng đội đào địa đạo. Nhưng người dân gan dạ, dũng cảm thường nấu cơm, làm đồ ăn để mang cơm vào rừng cho cán bộ cách mạng suốt một quãng thời gian dài mà không bị địch phát hiện…Đó chính là những tấm gương yêu nước sáng ngời để thế hệ trẻ chúng em học tập và noi theo”.

Khi được đến thăm quan và tìm hiểu về Di tích Địa đạo Nhơn Trạch, em Trần Đức Anh – học sinh trường THPT Ngô Quyền, TP. Biên Hòa cũng không giấu được sự xúc động: “Em không thể hình dung được những đường hầm nhỏ và tối tăm như vậy lại có thể làm nơi căn cứ cách mạng. Đặc biệt, khi nhìn thấy những hiện vật còn sót lại được trưng bày tại Nhà trưng bày như: cuốc con voi, thuổng, đèn dầu, ca Inox, Cà mên, chén nhôm, lọ đựng tiêu, niêu đất…những vật dụng để đào địa đạo và đựng đồ ăn cho cán bộ cách mạng. Em hình dung những người chiến sĩ năm xưa đã chịu rất nhiều khó khăn và khổ cực để có thể trụ được để chiến đấu với quân thù. Đó chính là minh chứng sống thể hiện sự kiên trung và lòng dũng cảm của những người chiến sĩ nơi này...Em cảm nhận được tinh thần yêu nước, xả thân vì dân tộc của các thế hệ đi trước”. 

Chị Nguyễn Thị Thiết – Cán bộ thuyết minh của Ban Quản lý Di tích – Danh thắng  huyện cho biết: “Địa đạo Nhơn Trạch đã được khởi công trùng tu, tôn tạo vào ngày 23/6/2006 trên tổng diện tích khoảng 2,5ha. Huyện Nhơn Trạch đã phối hợp với Bảo tàng và Ban Quản lý Di tích - Danh thắng tỉnh Đồng Nai tiến hành nạo vét lại 120m đường địa đạo dưới lòng đất. Còn trên mặt đất khôi phục lại lán trại làm việc, hệ thống giao thông hào, ụ chiến đấu, trồng một số cây rừng như: tre gai, bằng lăng nhằm tái tạo lại một phần khu rừng Lòng Chảo trong thời kỳ kháng chiến. Xây dựng nhà trưng bày để trưng bày những hình ảnh của các cô, chú, các bác đã từng tham gia chiến đấu cùng những tài liệu, hiện vật đã sử dụng trong thời kỳ chiến tranh. Địa đạo được khánh thành và đi vào hoạt động ngày 01/9/2007 với mục đích để thế hệ trẻ hôm nay và mai sau có điều kiện tìm hiểu cũng như hình dung được phần nào cuộc sống gian khổ của ông cha ta và cuộc chiến tranh tàn khốc, ác liệt đã xảy ra trên vùng rừng Lòng Chảo nói riêng và vùng đất Nhơn Trạch nói chung”.

Có thể thấy, dưới sự lãnh đạo của Tỉnh ủy Biên Hòa và Huyện ủy Nhơn Trạch, quân dân huyện Nhơn Trạch đã làm nên những chiến công vô cùng hiển hách trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Ở cuộc kháng chiến chống Pháp: Quân và dân huyện Nhơn Trạch đã chiến đấu 900 trận lớn nhỏ, tiêu diệt hàng ngàn tên địch. Cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu  nước: quân và dân huyện Nhơn Trạch đã chiến đấu hơn 1023 trận lớn nhỏ, tiêu diệt 2405 tên địch (trong đó có 423 tên Mỹ và lính chư hầu Thái Lan). Những chiến công đó góp phần không nhỏ cùng quân dân cả nước dốc sức cho trận đại thắng lịch sử 30/4/1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam thống nhất đất nước. Với những chiến công đó, ngày 29/01/1996 huyện Nhơn Trạch đã vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu cao quý Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.

Những ngày cuối tháng Tư này, cán bộ của Ban Quản lý Di tích – Danh thắng huyện Nhơn Trạch lại tấp nập dọn dẹp, chỉnh trang khuôn viên Di tích, sắp xếp lau chùi những hiện vật tại Nhà trưng bày để tiếp tục tiếp đón chu đáo những đoàn khách, những học sinh, sinh viên ở khắp nơi về “địa chỉ đỏ” này nhằm tìm hiểu giá trị truyền thống lịch sử cách mạng của địa phương để biết được lịch sử cách mạng rất đỗi tự hào của quê hương Nhơn Trạch. Hiểu về mảnh đất và con người tại chiếc nôi cách mạng Nhơn Trạch để hun đúc thêm tinh thần yêu nước, tự hào về quá khứ vinh quang của dân tộc và về vùng đất Nhơn Trạch kiên trung và anh dũng. Tuổi trẻ Nhơn Trạch nói riêng, tuổi trẻ cả nước nói chung sẽ tích cực thực hiện tinh thần xung kích, không ngại khó khăn, vững niềm tin vào đường lối của Đảng để trang bị cho mình hoài bão, cống hiến cho đất nước, xây dựng quê hương ngày một giàu đẹp hơn.

Đoàn Mai