​ 

ĐỀN THỜ LIỆT SỸ HUYỆN NHƠN TRẠCH

Công trình Đền thờ Liệt Sĩ huyện Nhơn Trạch được xây dựng để ghi ơn, tưởng nhớ hương hồn các anh hùng Liệt Sĩ, các Mẹ Việt Nam anh hùng đã nằm xuống trên mảnh đất Nhơn Trạch. Công trình được khởi công xây dựng vào ngày 10/11/1998 và khánh thành vào ngày 01/9/1999. Đây là kết quả từ sự quan tâm ủng hộ của lãnh đạo tỉnh Đồng Nai, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, huyện Long Thành và các huyện Cần Giờ, Nhà Bè, Quận 7 của Thành phố Hồ Chí Minh; công trình là thành quả từ sự nỗ lực, đầy tâm huyết của cán bộ, nhân dân huyện Nhơn Trạch và cán bộ, chiến sĩ Trung Đoàn 10 Đặc Công. Trên tổng diện tích 20.000 m², toàn bộ công trình được thiết kế với cấu trúc quần thể hoành tráng kết hợp tính hiện đại và tính dân tộc truyền thống. Cổng tam quan cổ kính, nhà văn bia ca ngợi công đức của những người khai phá vùng đất Nhơn Trạch và các liệt sĩ đã hy sinh; Hoa viên cây cảnh bố trí hài hoà. Trên mặt hồ nước rộng 825 m² tượng trưng cho vùng sông nước Rừng Sác là tượng đài chiến sĩ Đặc Công Rừng Sác mạnh mẽ trong tư thế ra trận. Đi thêm vài bước, du khách sẽ nhìn thấy Đền thượng, tiến vào bên trong Chánh điện có tượng Bác Hồ, hai bên là các bảng đá hoa cương khắc tên tuổi của hơn 2.000 Liệt Sĩ và Mẹ Việt Nam anh hùng đã hy sinh xương máu, thân mình cho độc lập dân tộc. Đền thờ liệt sĩ huyện Nhơn Trạch đã vinh dự được đón tiếp nhiều đồng chí lãnh đạo cao cấp của Đảng và Nhà nước, các đoàn khách quốc tế, bạn bè gần xa, các tầng lớp nhân dân trong cả nước đến viếng và thắp hương tưởng nhớ các anh hùng liệt sĩ. Đền thờ là một biểu tượng truyền thống cách mạng vẻ vang và tình cảm thủy chung, son sắc của người dân Nhơn Trạch.

 Tượng đài Chiến sỹ đặc công Rừng Sác

 

 

 

ĐỊA ĐẠO NHƠN TRẠCH – NHÀ TRƯNG BÀY

Địa đạo Nhơn Trạch và nơi làm việc của Huyện ủy được Huyện ủy Nhơn Trạch xưa kia khởi công đào đúng vào ngày 19/5/1963, nhân kỷ niệm 73 năm ngày sinh nhật của Bác Hồ kính yêu.

Địa đạo Nhơn Trạch được hình thành và tồn tại hơn một thập kỷ (1962-1975) mà quân thù không phát hiện được, là nơi trú ẩn vững chắc của các cơ quan lãnh đạo, đặc biệt còn là nơi an toàn để cho ra đời nhiều quyết định đúng đắn nhằm chống lại chiến dịch đánh phá bình định cấp tốc của địch vào năm 1974, cũng từ đó quân và dân ta tạo thêm thế lực mới trên chiến trường Nhơn Trạch với lối đánh tiến sâu táo bạo, bộ đội ta đã chiếm đồi Bình Phú (thuộc xã Long Tân) và xây dựng nên trận pháo 130 ly vào đêm 29/4/1975 tại đồi Bình Phú, tại đây lần đầu tiên pháo của ta nã đạn dồn dập vào sân bay Tân Sơn Nhất tạo điều kiện cho các binh chủng Trung ương phát huy thế mạnh, góp phần tô điểm thêm trang sử hào hùng của quân và dân Nhơn Trạch trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. 

Du khách nghe thuyết minh tại Nhà Trưng bày

Theo lời kể của nhân chứng lịch sử, Đội đào địa đạo là lực lượng của Huyện ủy với số lượng khoảng 20 người, mọi người thay phiên nhau đào theo ca trực, chỉ bằng dụng cụ thô sơ như cuốc, xẻng, cán bộ Huyện ủy với lòng yêu nước, sự nhiệt huyết và quyết tâm cao, trong thời gian từ tháng 5 năm 1963 đến cuối năm 1964 đã đào được 1,5km đường địa đạo theo hình zích zắc khép kín, liên hoàn trong lòng đất, nối từ Căn cứ Huyện ủy về các xã Phú Hội, Phước An, Huyện đội Nhơn Trạch…. dưới sự chỉ đạo của đồng chí Nguyễn Văn Thông (còn gọi là Hai Thông - Bí thư Huyện ủy Nhơn Trạch lúc bấy giờ). Đường địa đạo có kết cấu hình vòm nằm sâu dưới mặt đất từ 5m đến 7m, độ cao từ 1,8m đến 2m, rộng khoảng 1m; có nhiều lỗ thông hơi, ngách rẽ sang hai bên, hầm bí mật, giếng nước, bếp Hoàng Cầm… Đường địa đạo có thể chịu đựng sức công phá của bom 250kg, chứa được khoảng từ 300 đến 500 người. Để bảo tồn và phát huy di tích Địa đạo Nhơn Trạch, huyện Nhơn Trạch đã tiến hành tu bổ, phục hồi lại đoạn địa đạo dài 200m theo lời kể của nhân chứng lịch sử. Địa đạo Nhơn Trạch đã tồn tại trong thời gian hơn một thập kỷ (từ năm 1962 đến năm1975) và đã được công nhận là Di tích lịch sử cấp tỉnh. Sau khi ra khỏi địa đạo, du khách có thể tham quan tiếp hệ thống giao thông hào và bếp Hoàng Cầm trong khuôn viên Nhà trưng bày.

Nhà Trưng bày là nơi lưu giữ những hiện vật của các chiến sỹ đã từng sống, chiến đấu và hi sinh vì độc lập tự do của dân tộc. Không gian Nhà trưng bày được chia làm 3 mảng chính liên hoàn với nhau, giáp một vòng tròn gồm có: mô hình tái dựng lại công cuộc đào địa đạo ngày trước và hệ thống hóa phần lớn các cột mốc cũng như những sự kiện quan trọng về cuộc kháng chiến chống Mỹ của quân dân Nhơn Trạch, tái hiện lịch sử hình thành và những cuộc chống càn Mỹ - Ngụy của Tiểu đoàn anh hùng D240 và cuối cùng là mô hình cùng tư liệu lịch sử về Trung đoàn 10 đặc công Rừng Sác. Đây là nơi  trưng bày các tư liệu lịch sử liên quan đến quá trình chiến đấu chống Mỹ của Nhơn Trạch, lưu giữ hơn 300 hiện vật khác nhau của các chiến sĩ đã từng sống, chiến đấu và hi sinh.

Tại đây, du khách có thể cảm nhận được những khó khăn, gian khổ của các chiến sỹ đặc công trong quá trình làm việc và chiến đấu tại chiến trường Rừng Sác. Cái tên Đoàn 10 Đặc công Rừng Sác là niềm tự hào của dân tộc Việt Nam và cũng là nỗi kinh hoàng của kẻ thù. Theo sử sách, Đoàn 10 Đặc công là sự hợp nhất của hai Tiểu đội Công binh của miền Nam vào năm 1965 thành đoàn 125 lấy mật danh là 5001 do đồng chí Nguyễn Khắc Bảo làm Đoàn trưởng, đồng chí Tư Hải làm chính trị viên với nhiệm vụ đánh tàu địch trên sông và bến cảng. Năm 1966, đoàn 125 đổi thành đoàn 43 với sự tham gia của một số du kích địa phương do đồng chí Nguyễn Văn Mây làm Đoàn trưởng, tiếp tục đẩy mạnh hoạt động đánh tàu địch trên sông. Nhiều trận đánh quy mô lớn đã diễn ra như: trận đánh chìm tàu chở dầu 8.000 tấn bằng súng DKZ 75 trên sông Lòng Tàu ngày 17/3/1966, đánh trọng thương 2 tàu thuộc Hải đội tuần tiễu chi khu Quảng Xuyên tại Doi Lầu sông Soài Rạp. Đầu năm 1966, Mỹ thực hiện “chiến tranh cục bộ”, quân viễn chinh Mỹ ồ ạt vào miền Nam Việt Nam ngày càng nhiều. Sông Lòng Tàu trở thành đường thủy chiến lược vận chuyển vũ khí quân sự, phương tiện chiến tranh của Mỹ vào chiến trường miền Nam. Trước tình hình trên, ngày 15/4/1966, Bộ chỉ huy Miền quyết định thành lập Đặc khu Quân sự Rừng Sác mang mật danh T10, sau đổi thành Đoàn 10 đặc công Rừng Sác, chỉ huy trưởng kiêm chính ủy là đồng chí Lương Văn Nho (tức Hai Nhã).

Để chuẩn bị cho chiến dịch Mậu Thân 1968, Đoàn 10 Đặc công Rừng Sác chính thức trở thành Trung đoàn 10 Đặc công Rừng Sác với tổng quân số là 800 người, chia thành 12 đại đội. Đồng chí Nguyễn Hoàng Sơn làm Trung đoàn trưởng, đến năm 1969, đồng chí Nguyễn Hoàng Sơn được rút về Miền, chức vụ Trung đoàn trưởng giao cho đồng chí Lê Bá Ứơc. Trong suốt thời kỳ chống Mỹ (1969 – 1975), Sở chỉ huy của Trung đoàn 10 Đặc công Rừng Sác được đặt dọc bờ sông Đồng Tranh (xã Phước An) và bờ sông Thị Vải, các chiến sỹ của ta đã sống và làm việc trên các sạp gỗ làm bằng cây đước được dựng trên sình lầy, sông nước của Rừng Sác.

 Di vật của các chiến sỹ đặc công

Môi trường sống tuy thiếu thốn, vất vả nhưng trong 10 năm liên tiếp (1965 – 1975), Trung đoàn 10 Đặc công Rừng Sác đã đánh 595 trận lớn nhỏ vào các mục tiêu, kho tàng, bến cảng làm tiêu hao sinh lực địch như: đánh vào kho bom thành Tuy Hạ; kho xăng Nhà Bè; pháo kích Dinh Độc Lập; tòa đại sứ Hoa Kỳ - nơi sào huyệt của bộ máy chiến tranh xâm lược; đánh cháy, đánh chìm hàng trăm tàu giặc trên sông Lòng Tàu,…những chiến thắng đó đã làm nức lòng nhân dân Nam bộ và quân dân cả nước.

Với thế trận vững vàng: Lòng sông – Lòng đất – Lòng dân, Nhơn Trạch – Rừng Sác đã trở thành nơi luyện quân, cung cấp khí giới, lương thực và nuôi dưỡng tinh thần của lực lượng kháng chiến. Mảnh đất Nhơn Trạch cũng đã từng ghi dấu nhiều chiến công oanh liệt của quân dân địa phương và các đơn vị chủ lực đặc biệt là lực lượng Trung đoàn 10 Đặc Công Rừng Sác, bảo vệ vững chắc căn cứ cách mạng, góp phần vào sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Bên cạnh Khu nhà trưng bày là Nghĩa trang Liệt sỹ Nhơn Trạch, khánh thành vào ngày 25/4/2015, là nơi an nghỉ của gần 200 liệt sỹ, Mẹ Việt Nam anh hùng, đây cũng là nơi chôn cất Anh hùng lực lượng vũ trang, Đại tá Lê Bá Ứơc - Nguyên Đoàn trưởng kiêm Chính ủy Đoàn 10 đặc công Rừng Sác, Chính ủy Sư đoàn 2 đặc công trong Chiến dịch Hồ Chí Minh ở mặt trận phía Đông. Kiến trúc công trình thể hiện sự tôn vinh, tưởng nhớ đối với các Anh hùng Liệt sĩ đã hy sinh trong cuộc đấu tranh vì độc lập dân tộc. Công trình được xây dựng theo nguyện vọng của các cán bộ lão thành cách mạng và nhân dân trong huyện, các đồng chí đồng đội Tiểu đoàn 2, Trung đoàn 4, Sư đoàn 5 cùng Đại đội C240. Với kinh phí xây dựng hơn 10 tỷ đồng, bia trên mỗi phần mộ đều làm từ đá hoa cương đen, khuôn viên rộng rãi, trồng nhiều cây xanh và hồ sen hai bên đã tạo nên một khung cảnh yên bình, thanh tịnh.

 

ĐẶC KHU QUÂN SỰ RỪNG SÁC

Để có cái nhìn toàn cảnh, du khách có thể thuê ghe, xuồng để tham quan bằng đường thủy, khu vực này trước đây là Căn cứ Sở chỉ huy Đặc khu Quân sự Rừng Sác và Đoàn 10 Đặc công Rừng Sác. Ngày 15/4/1966, Đặc khu Quân sự Rừng Sác chính thức được thành lập với mật danh là T10, Căn cứ Sở chỉ huy được đặt ở Rạch Tràm, sau đó chuyển qua Tắc Cái Ngang, sông Ba Gioi (nay là khu vực Rừng Giống, ấp Bà Bông, xã Phước An). Nhiệm vụ của Đặc khu là xây dựng khu căn cứ thành bàn đạp vững chắc để khống chế sông Lòng Tàu, đánh chìm tàu địch trên sông rạch nhỏ, tại cảng và tiến đến đánh kho tàng lớn của địch. Mặt khác, kết hợp chặt chẽ với các tổ chức, công tác Đảng, xây dựng cơ sở cách mạng, hỗ trợ phong trào cách mạng, đẩy mạnh chiến tranh du kích, từ đó bảo vệ hành lang vận chuyển hàng chiến lược của ta theo đường mòn Hồ Chí Minh trên biển vào Nam.

Rừng Sác là tên gọi chung của một khu vực rừng ngập mặn nguyên sinh rộng lớn gồm Rừng Sác Nhơn Trạch (nằm trên địa phận tỉnh Đồng Nai) và Rừng Sác Cần Giờ (nằm trên địa phận thành phố Hồ Chí Minh). Rừng Sác Nhơn Trạch cách trung tâm thành phố Biên Hòa và thành phố Hồ Chí Minh khoảng 8km theo đường chim bay, đây là vùng rừng ngập mặn rộng lớn thuộc địa phận huyện Nhơn Trạch nối liền một dãi với Rừng Sác Cần Giờ.

Rừng Sác có hệ sinh thái rừng ngập mặn với điều kiện môi trường rất đặc biệt, trung gian giữa hệ sinh thái thủy vực và hệ sinh thái trên cạn, hệ sinh thái nước ngọt và hệ sinh thái nước mặn. Nhận một lượng lớn phù sa từ sông Đồng Nai, cùng với ảnh hưởng của biển kế cận và các đợt thủy triều nên thực vật nơi đây rất phong phú với trên 150 loài. Trong đó, thực vật chủ yếu là đước, bần, mắm, chà là, dừa nước,..đặc biệt là quần thể đước đan xen, dựa vào nhau tạo nên một cảnh quang thiên nhiên đặc trưng. Bên cạnh đó, RS còn có hệ động vật phong phú, có loại xuất hiện theo mùa, có loài sống quanh năm như: khỉ, sóc, cò quắm, sếu, diệc, vẹt, bìm bịp, hồng hộc, le le,..và một số loài bò sát như: cá sấu, tắc kè, trăn, rắn, rùa,…

Ngày 01/10/1966, tổ chức Đặc khu Rừng Sác chính thức hình thành, quân số đầu tiên là 614 người gồm: 3 cơ quan, 6 đơn vị cấp đại đội, 2 đội công binh nước đánh thủy lội dây, 1 đội cối 82, 1 trung đội ĐKZ 75 ly, 1 đơn vị pháo cao xạ 12 ly 8, 1 đơn vị bộ binh, 1 đơn vị trinh sát và 1 đơn vị vận tải hàng chiến lược. Đặc khu Trưởng kiêm Chính ủy là đồng chí Lương Văn Nho, các đơn vị trực thuộc Đặc khu gồm 4 đội chiến đấu, 2 đội vận chuyển hàng chiến lược và 3 cơ quan: tham mưu – chính trị, hậu cần, trạm xá cùng xưởng quân giới; địa bàn hoạt động trải rộng trên 10 xã chia làm 2 khu: Khu A (phía Đông sông Lòng Tàu) và Khu B (phía Tây sông Lòng Tàu). Theo lời kể của Anh hùng lực lượng vũ trang, Đại tá Lê Bá Ứơc thì khu vực Rừng Sác tại xã Phước An, huyện Nhơn Trạch là nơi đóng chân của căn cứ Sở Chỉ huy Đặc khu quân sự Rừng Sác và Đoàn 10 Đặc công Rừng Sác từ năm 1966 đến năm 1973.

Trong thời gian đầu xây dựng lực lượng, các đơn vị, cơ quan gặp vô vàn khó khăn do điều kiện thiên nhiên khắc nghiệt, thiếu thốn mọi thứ, nhất là nước ngọt. Trong khi đó, nhân dân lại bị địch theo dõi, kiểm soát chặt chẽ, rất khó liên lạc để giải quyết vấn đề hậu cần, nắm tình hình,…Tuy nhiên, nhờ chú trọng thực hiện công tác chính trị cùng với tinh thần chịu đựng gian khổ của cán bộ, chiến sỹ và sự giúp đỡ, che chở của nhân dân, Đặc khu đã vượt qua được thử thách, từng bước trưởng thành và dày dạn trong chiến đấu.

 

Sông nước mênh mông, địa hình phức tạp của 

Rừng Sác là nơi thích hợp cho quân ta lập căn cứ

 

Tuy địa hình, cảnh quan nơi đây vẫn giữ được tương đối nguyên vẹn với hệ động thực vật phong phú nhưng do căn cứ chủ yếu làm bằng các vật liệu thô sơ như: lá dừa nước, thân cây đước, ngoài ra cũng với mục đích đảm bảo bí mật trong chiến tranh, sau khi chuyển sang địa điểm khác, hệ thống nhà làm việc, các cơ sở binh công xưởng,…của Sở Chỉ huy Đặc khu Quân sự Rừng Sác và Đoàn 10 Đặc công đều bị phá hủy hoàn toàn.

 

LÀNG BÈ TẠI XÃ PHƯỚC AN

Sau khi tham quan bằng ghe, du khách có thể dừng chân tại Làng Bè Phước An để dùng cơm trưa, đây là địa điểm khá hấp dẫn khách du lịch gần xa vì cung cách phục vụ khá độc đáo, đó là các quán ăn được thiết kế nổi trên mặt nước ở giữa dòng sông, tạo cho du khách sự thích thú và cảm giác mới lạ vì du khách vừa thưởng thức hải sản tươi sống vừa ngắm cảnh thiên nhiên sông nước mênh mông. Các món ăn phục vụ chủ yếu như: tôm, cua, cá các loại, hàu, sò huyết, ốc, bạch tuộc,... Ngoài ra, khách du lịch còn có thể mua hải sản tươi sống mới đánh bắt về với giá khá rẻ, do chính người dân nơi đây chài lưới đánh bắt ở các rạch của Rừng Sác và cửa sông Phước An, khu chợ nổi thường bắt đầu từ lúc 2 giờ đến 5 giờ sáng.

 

 

NHÀ CỔ TRONG PHÁT TRIỂN DU LỊCH 

Những ngôi nhà cổ với tuổi thọ hàng trăm năm cùng với những giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể chính là niềm tự hào của vùng đất Nhơn Trạch nói riêng, trong lịch sử hình thành và phát triển vùng đất Biên Hòa – Đồng Nai nói chung. Đó không chỉ là nơi che mưa che nắng, là nơi để con người trú ngụ và được bảo vệ, nhà cổ ở Nhơn Trạch – Đồng Nai còn là những công trình có giá trị về mặt kiến trúc, nghệ thuật, mỹ thuật, là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa, truyền thống của gia đình, dòng họ, của xứ sở vùng đất phương Nam hiền hòa, cởi mở.

Dù trải qua nhiều biến cố lịch sử, một số ngôi nhà cổ đã bị thay đổi kết cấu nhưng vẫn mang dấu ấn của kiến trúc độc đáo cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX của vùng đất phương Nam trù phú. Về tổng thể những ngôi nhà cổ vẫn bảo lưu được cấu trúc không gian, cảnh quan của những ngôi làng cổ truyền thống cùng vốn văn hóa phi vật thể phong phú, như: lối sống cộng đồng, quan hệ dòng họ, phong tục tín ngưỡng, nề nếp sinh hoạt...Đó chính là tiềm năng vô cùng quý giá trong việc phát huy các giá trị để khai thác và phát triển loại hình du lịch về nguồn, du lịch văn hóa tâm linh và du lịch sinh thái của địa phương.

Hiện tại, bản thân những ngôi nhà cổ tiêu biểu ở huyện Nhơn Trạch như: nhà cổ từ đường họ Đào, hàng năm vẫn thường xuyên thu hút các đoàn khách trong và ngoài nước đến tham quan, tìm hiểu. Ngoài ra, nơi đây cũng thường xuyên được các đoàn làm phim tìm đến khi có bối cảnh quay về lịch sử, thời xa xưa, từ các đoàn làm phim của TP.HCM đến các tỉnh ở miền Tây. Trong đó, có một số bộ phim nổi tiếng đã từng quay cảnh ở đây như: Lục Vân Tiên, Ma Mười, Bình Tây Đại Nguyên Soái…

​ Dù được xây dựng theo kiểu thức kiến trúc nào thì những ngôi nhà cổ  ở Nhơn Trạch đều được tạo nên bởi bàn tay và khối óc tài hoa của những nghệ nhân xưa. Nhà cổ ở Nhơn Trạch – Đồng Nai không bọc kín trong tường mái, mà thường mở hướng thông thoáng, hài hòa với cảnh quan thiên nhiên, nhà thoáng với vườn rộng, ngõ đẹp. Nhà được tạo bởi hệ thống các cột, kèo, xiên, đòn tay, rui, xà…nối với nhau bằng những mộng, chốt trong thế liên hoàn vô cùng vững chãi trước nắng, gió, mưa…Cùng với nghệ thuật trang trí bởi chạm, khắc gỗ tinh xảo: những đầu đao, vì kèo, khuôn bông, bao lam…đều được chạm khắc các hoa văn vừa có tính mỹ thuật, vừa mang đậm nét văn hóa Nam bộ. Những họa tiết dây leo, hoa lá, hồi văn, quyển thư, nho sóc, mai, chim chóc và những hình ảnh sản vật dân gian dân dã, gần gũi trong cuộc sống sinh hoạt hàng ngày như: lựu, xoài, đu đủ, mướp, khế...với đường nét chạm, khắc vừa phóng khoáng, vừa sắc sảo, mềm mại mà sống động mang nét đặc trưng vùng miệt vườn Nam bộ. Đó cũng chính là những biểu trưng mang những ước mơ của chủ nhân những ngôi nhà về một cuộc sống thanh bình, no đủ, an nhàn, hạnh phúc, vui vẻ, trường thọ. Tất cả được thể hiện một các bình dị, hồn nhiên, sinh động, thực tế nhưng mang tính nghệ thuật cao.

Nhà cổ của ông Phan Văn Lẹo – xã Hiệp Phước

Dưới những mái nhà “tam đại đồng đường”, hoặc tứ đại đồng đường, ngũ đại đồng đường, các giá trị văn hóa, đạo đức, truyền thống đã được những thế hệ trước trao truyền cho thế hệ sau gìn giữ và phát huy bởi lòng tự hào, tự tôn gia tộc, dòng họ. Hệ thống những bức hoành phi, liễn đối không chỉ là để trang trí mà là sự đúc kết tinh  thần, ý chí, truyền thống của ông bà để định hướng con cháu đời sau. Đó có thể được coi là những “Nghị quyết” của mỗi gia đình, không đề cao của cải vật chất, tất cả các dòng tộc chỉ mong thế hệ con cháu mai sau tiếp nối truyền thống cha ông, sống đạo đức, nhân từ, chăm lo học hành, làm việc chăm chỉ, hòa thuận với gia đình, thân tộc và làng xóm. Đấy chính là vẻ đẹp, những giá trị văn hóa vô giá của những ngôi nhà cổ ở Nhơn Trạch. Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, những nét đẹp văn hóa ấy vẫn âm thầm một sức sống riêng, mãnh liệt và bền bỉ với thời gian, phản ánh nét văn hóa đặc sắc của một vùng đất hưng thịnh xứ Đồng Nai xưa.    

 Du khách tham quan Nhà cổ họ Đào - xã Phú Hội

 

Đình cổ thiêng Phước Thiền

 

 

​Cứ vào dịp cận kề Tết Nguyên đán, ngoài việc hỗ trợ, chăm lo đời sống vật chất cho bà con địa phương, huyện Nhơn Trạch (Đồng Nai) còn chú trọng đến những lễ hội truyền thống, chăm lo đời sống tinh thần cho người dân nhằm động viên tinh thần bà con sau một năm lao động vất vả mệt nhọc. Một trong những nét đẹp văn hóa xứ này là lễ cúng đình Phước Thiền - ngôi đình cổ thiêng ngót nghét 200 năm tuổi…

Đình Phước Thiền (trước đây có tên là đình ông Cọp) được công nhận là di tích lịch sử - kiến trúc nghệ thuật cấp tỉnh vào cuối năm 2009. Đình nằm cạnh tuyến đường ĐT 769, cách thành phố Biên Hòa (Đồng Nai) 35km về phía Nam, cách TP HCM 40 km về phía Đông. Xưa, đình này thuộc ấp Bến Chùa, sau đó dời qua ấp Trầu ở thôn Phước Thiền, tổng Thành Tuy (nay thuộc xã Phước Thiền, huyện Nhơn Trạch). Đây là di tích lịch sử có tuổi đời hàng trăm năm và mang ý nghĩa quan trọng trong đời sống tinh thần của người dân Nhơn Trạch. Ngày nay, đình ngày càng được người dân tứ xứ biết đến, là điểm tham quan tâm linh cho du khách thập phương.

Theo người dân địa phương, đình Phước Thiền là nơi thờ tự Thần thành hoàng Bổn Cảnh, vị thần bảo hộ cho cộng đồng dân cư ở thôn làng. “Ngài là đấng tối cao, ngự trị tại đình làng, chứng kiến đời sống sinh hoạt của toàn dân trong làng, bảo vệ mọi người, phù hộ cho dân làng được an khang, thịnh vượng. Ngài đại diện cho Ngọc Hoàng xem xét tội trạng của người dân. Hàng năm đến 25 tháng Chạp (tháng 12 âm lịch) ngài trở về trời để tấu trình mọi chuyện. Những người hiền lương sẽ được ngài phù hộ còn những kẻ độc ác, hung dữ sẽ bị ngài trừng phạt” - một bô lão chia sẻ. 

Đình còn là nơi thờ Tả ban, Hữu ban, Bạch mã thái giám (những bộ hạ của thần Thành Hoàng), thờ Tiền hiền, Hậu hiền (là những người có công trong cuộc khai hoang, xây dựng bảo vệ làng xã). Ngoài ra, các vị như Tiên sư (người tạo nghề cho dân làng), Ngũ hành nương nương, Thổ công, Thần nông, chúa Ngung và các vị anh hùng liệt sĩ,… cũng được thờ tự tại đây.

Theo Gia Định thành thông chí năm 1808 thì cùng với việc hình thành thành Gia Định, các làng như Phú Hội, Phước Thiền, Phước An cũng hình thành. Sau đó, dưới triều Nguyễn việc hình thành các làng mới này yêu cầu phải có các cơ sở công ích, tâm linh, như chợ, cầu, đường, đình, chùa, miếu,… để đảm bảo cuộc sống của người dân. Và từ đó đình Phước Thiền cũng được đoán định đã khởi dựng từ đầu thế kỷ XIX.

Các bô lão trong làng kể lại, đình Phước Thiền xưa kia được xây ở ấp Bến Chùa chỉ là môi ngôi miếu nhỏ do dân làng khởi dựng với kiến trúc chủ yếu từ cột tre, vách đất, mái lá.

Nhưng đến khoảng giữa thế kỷ XIX, các bô lão, hương chức trong làng họp bàn rằng Bến Chùa là vùng đất trầm thủy thuộc âm không tốt cho việc thờ thần nên quyết định dời ngôi miếu về xây dựng trên khu đất công của làng có diện tích khoảng 3ha thuộc ấp Trầu rồi đổi tên thành đình Phước Thiền, tồn tại đến nay. 

Đình có bố cục mặt bằng dạng chữ Công, gồm ba hạng mục Tiền đình, Chánh điện và Hậu đình nối tiếp nhau. Mái đình thấp, lợp ngói âm dương. Bờ nóc Tiền đình trang trí tượng “lưỡng long chầu nhật” còn chánh điện đình theo lối “trở đòn dông dọc”.

Nhìn tổng quan, đình có một không gian gần gũi, cởi mở với dân làng như bao ngôi đình khác ở Nam bộ. Tuy nhiên, chánh điện vẫn giữ một góc riêng, kín đáo và trang nghiêm, thờ Thần Thành hoàng. Đây là lối bài trí mang phong cách của những ngôi đình vùng đồng bằng Bắc bộ và Trung bộ. 

 

Khuôn viên Đình Phước Thiền

 

Sự giao thoa văn hóa tín ngưỡng dân gian giữa ba miền Bắc - Trung - Nam trong thiết kế bài trí ở Chánh điện đình Phước Thiền đã tạo nên sự phong phú, đa dạng, là đề tài nghiên cứu cho các nhà văn hóa dân gian ở địa phương, đồng thời khẳng định những chủ nhân xây dựng lên ngôi đình có nguồn gốc từ miền Trung di dân vào Phước Thiền sinh sống, lập nghiệp. 

Điểm nổi bật trong kiến trúc của đình là hệ thống các mảng chạm khắc tinh xảo, trang trí hoa văn phong phú, kết cấu bộ khung vì kèo gỗ đảm bảo sự chắc chắn, kỹ thuật lắp ráp, ghép mộng chốt đạt đến trình độ cao. 

Một điều đặc biệt là tại lần trùng tu gần đây vào năm 1990, Ban Quý tế đình, lãnh đạo, nhân dân huyện Nhơn Trạch đã xây dựng Đài Liệt sĩ và đến năm 2002 thì xây dựng Nhà bia trong khuôn viên đình để tưởng niệm những anh hùng, liệt sĩ đã hi sinh trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và chống Mỹ. 

“Hàng năm để tưởng nhớ về các vị thần, về những người đi trước, gần cuối năm Ban Quý tế, lãnh đạo huyện Nhơn Trạch và người dân địa phương đều tổ chức lễ kỳ yên (lễ cầu an) tại đình với các nghi thức cúng cổ truyền của đình làng Nam Bộ.

Đông đảo người dân địa phương và bạn bè tứ xứ đến tham dự để dâng hương, tế lễ tạ ơn Thành hoàng. Lễ kỳ yên gồm phần lễ và hộ. Phần lễ sẽ dâng hương tạ ơn thần Thành hoàng, các vị thần khác, các anh hùng liệt sỹ,… Sau đó đến phần hội, người dân sẽ được hòa mình vào các hoạt động vui chơi giải trí như múa lân sư rồng, phát lộc cầu may…

Ông Nguyễn Văn Quang – Trưởng ban tổ chức Lễ cúng đình cho biết  “Tất cả mọi người đều mong muốn có một lễ cúng chu toàn nên mọi thứ phải chuẩn bị từ trước đó 1 tháng. Có 3 ấp thuộc xã Phước Thiền (gồm ấp Trầu, ấp Bến Sắn và ấp Bến Cam) sẽ luân phiên nhau đứng ra tổ chức lễ cúng đình.

Nhiều năm trước lễ cúng đình do dân và Ban Quý lễ thực hiện là chủ yếu nhưng những năm gần đây, lễ được sự hỗ trợ tích cực từ phía chính quyền địa phương như bố trí đoàn viên thanh niên túc trực phát nhang cho người dân; lực lượng dân quân bảo đảm an ninh trật tự; hội viên các đoàn thể giúp dọn dẹp vệ sinh và nấu ăn nên các khâu chuẩn bị chu đáo.

Bên cạnh đó, Ban tế tự đình cũng sẽ đóng góp, ủng hộ cho hội người mù, quỹ vì người nghèo và công tác xã hội của địa phương từ tiền cúng lễ của người dân mỗi năm. Rất nhiều người dân đến dâng lễ vật, dâng hương tạo nên một bức tranh sinh động, đầy màu sắc, một nét đẹp khó phai trong lòng người dân địa phương và du khách”. 

Khi nói đến nét đẹp văn hóa này ông Lê Thành Mỹ, Chủ tịch UBND huyện Nhơn Trạch cho biết: “Nghi lễ cúng đình Phước Thiền sẽ được thực hiện thường niên, lưu truyền từ thế hệ này đến thế hệ khác và huyện sẽ chung tay cùng nhân dân giữ gìn, phát triển giá trị văn hóa tốt đẹp này.

Ngoài giữ gìn những nét đẹp văn hóa ra thì mỗi dịp Tết đến Xuân về chúng tôi cũng chú trọng đến đời sống của người dân bằng việc thăm hỏi động viên tinh thần những gia đình có công với cách mạng, gia đình có hoàn cảnh khó khăn, thực hiện nhiều hoạt động vui tết đón xuân cho bà con,…”.

Một cái Tết nữa đang về, ngoài đời sống vật chất ấm no, người dân Nhơn Trạch lại đắm mình trong không gian văn hóa của mình. Đời sống tinh thần, tâm linh được chú trọng cũng là một nét đẹp trong ứng xử và giữ gìn bản sắc của nhân dân và chính quyền nơi đây.

 ​