Nghệ thuật Đờn ca Tài tử (ĐCTT ) là một loại hình nghệ thuật truyền thống phổ biến tại miền Nam Việt Nam và loại hình nghệ thuật này đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể. Mặc dù không phải là chiếc nôi sản sinh ra nghệ thuật ĐCTT nhưng tại huyện Nhơn Trạch, loại hình ĐCTT được xem là món ăn tinh thần không thể thiếu trong các buổi giao lưu văn hoá, văn nghệ của người dân địa phương, nhất là vào các dịp lễ, tết hay cuối tuần.

Anh Trần Duy Anh say mê trình diễn điệu đờn ca 

tài tử vào buổi sinh hoạt của CLB

Nay, huyện đã thành lập được 12 CLB ĐCTT trải dài ở 12 xã/thị trấn và 01 CLB của huyện, với hơn 200 thành viên, số lượng thành viên ngày càng tăng dần qua mỗi năm. Hiện CLB ĐCTT của huyện gồm 12 thành viên đã duy trì hoạt động thường xuyên hơn 13 năm. Tại nhà riêng của ông Đặng Văn Danh - Chủ nhiệm CLB, tại ấp Bình Phú, xã Long Tân từ lâu đã trở thành địa điểm quen thuộc, kết nối những thành viên đam mê với bộ môn nghệ thuật này. Hơn 30 năm gắn bó với nghệ thuật ĐCTT, đối với ông mỗi loại nhạc cụ có một âm sắc riêng như: cây đàn sến cho âm sắc trong trẻo, tươi sáng; đàn guitar phím lõm thì âm sắc phong phú, phím cung sâu nhấn nhá rất đa dạng; đàn bầu cho âm sắc sâu lắng, thiết tha. Quý đàn nên mỗi ngày, ông lại lấy ra ngắm nghía, so từng sợi dây và lau chùi cẩn thận. Còn đối với bà Nguyễn Thị Hai, nghệ danh là Hoa Tâm thì buổi sinh hoạt là dịp để bà tạm gác lại công việc gia đình, khoác lên bộ dáo dài và chăm chút cho bản thân thật đẹp, sự chỉnh chu của bà cũng thể hiện phần nào sự trân quý và đam mê với loại hình nghệ thuật này.

Thỉnh thoảng, vào những dịp lễ hay cuối tuần, các thành viên CLB lại tập hợp cùng nhau đờn ca, mặc dù không phải là nghệ sĩ chuyên nghiệp nhưng các thành viên CLB vẫn tự tin cất cao giọng hát qua từng câu hò, điệu lý, sự luyến láy trong từng câu hát. không thua kém những nghệ sĩ thực thụ trên sân khấu, thậm chí đạt được nhiều giải thưởng tại Liên hoan Đờn ca Tài tử cấp tỉnh được tổ chức hằng năm.

Ông Đặng Văn Danh – Chủ nhiệm CLB Đờn ca Tài tử huyện chia sẻ: “CLB từ khi thành lập đến nay có đạt một số yêu cầu như về giao lưu, dạy thêm cho các tài tử ca, dạy đờn, đến nay cũng có 1 số tài tử ca đạt được giải thưởng của tỉnh, giải Nhất, giải Nhì, giải Ba từ năm 2017 tới nay. Trong 20 bản tổ thì em nào thích bài nào thì tập luyện giai điệu đó cho tài tử ca, nam, hạ, bắc, oán, thích bài nào mình tập ngay bài đó để người ta biết, tham gia ca hát”. Cũng theo ông Danh, ĐCTT sơ khai là loại hình diễn tấu của âm nhạc gồm đàn kìm, đàn cò, đàn tranh và đàn bầu. Nhưng sau này do có cách tân nên bộ tứ không còn tuyệt đối mà tuỳ vào hoàn cảnh hay ngữ cảnh có thể thay thế số lượng nhạc cụ, trong đó có thêm guita phím lõm. Những tài tử đàn của CLB đều có kinh nghiệm đàn hàng chục năm, đối với tài tử ca thành viên trẻ nhất là 30 tuổi, cao tuổi nhất cũng đã gần 70 tuổi.

Là thành viên trẻ tuổi nhất trong CLB ĐCTT huyện, anh Trần Duy Anh cho hay: “Em biết ĐCTT vào năm 2015 ở CLB huyện cũng hướng dẫn em, từ đó em có duyên gặp bạn bè trên TP.HCM, hiện tại em là nhạc công của Trung tâm văn hoá quận 1, về bộ môn ĐCTT này em thấy hay ở cái là mỗi bản nhạc thì nhạc công có thể thể hiện một cách khác nhau vào tính cách của người đờn, chữ đờn cũng khác nhau nhưng vẫn cùng trong 1 bản nhạc. Em cũng đi thi cho huyện rất nhiều, CLB hoạt động thường xuyên, chủ yếu là các cô lớn tuổi, còn trẻ thì ít chỉ có mình em thôi”

Đánh giá về các hoạt động và sự đóng góp của CLB ĐCTT đối với lĩnh vực văn hoá nghệ thuật của huyện nhà, bà Đoàn Thị Kim Ngân – Phó Giám đốc Trung tâm Văn hoá, Thông tin và Thể thao huyện cho biết: “Từ khi CLB thành lập đến nay, dưới góc độ của TTVH quản lý thì tôi đánh giá CLB hoạt động rất hiệu quả, các thành viên tham gia tích cực, không chỉ 1 tháng sinh hoạt 1 lần mà qua theo dõi thì CLB có khi 1 tháng sinh hoạt đến 2 – 3 lần. Đối với các hội thi do tỉnh tổ chức, CLB tham gia và đạt được nhiều giải cao ở Liên hoan cấp tỉnh. Sắp tới vào dịp lễ kỷ niệm 30 năm thành lập huyện, chúng tôi lựa chọn CLB ĐCTT huyện tham gia các hoạt động trong Tuần lễ văn hoá, ví dụ như giao lưu ĐCTT với các CLB trên địa bàn huyện cũng như các huyện khác của tỉnh khác”.

Theo nhận định của các nhà nghiên cứu nghệ thuật nói chung và ĐCTT nói riêng, giá trị cốt lõi của ĐCTT là âm nhạc và ngôn ngữ, âm nhạc của ĐCTT được kế thừa từ những nhạc cụ dân tộc, những thanh sắc được tạo ra từ các nhạc cụ này mang một hơi thở riêng, không trộn lẫn với các loại nhạc cụ khác và đàn kìm được coi là nhạc trưởng của buổi diễn tấu. Về ngôn ngữ của loại hình nghệ thuật ĐCTT chủ yếu dùng tiếng địa phương miền Nam để truyền tải thông điệp qua giai điệu, nhờ vậy mà ngôn ngữ đơn sơ, mộc mạc nam bộ đã được nâng lên tầm cao mới, được bảo tồn và phổ biến trên cả nước và thế giới.

Hiện nay, dù chịu sự cạnh tranh của nhiều loại hình giải trí khác nhưng ĐCTT vẫn có sức sống mãnh liệt trong cộng đồng dân cư. Hy vọng những người “giữ lửa” ĐCTT của huyện Nhơn Trạch tiếp tục duy trì và phát triển phong trào, góp phần tích cực vào vực gìn giữ giá trị của bộ môn nghệ thuật ĐCTT của dân tộc Việt Nam.

Xuân Mai  - Huỳnh Phúc